De transitie van fossiele naar duurzame grondstoffen raakt de hele keten van chemische industrie, toeleveranciers, afvalbranche tot eindgebruikers. Geen partij kan het zich veroorloven stil te zitten dan wel voor zichzelf optimale oplossingen te zoeken. De hele keten moet van lineair naar circulair en het liefst in een veel hogere versnelling. Hoe eerder bedrijven hiermee beginnen, hoe beter de doelstellingen voor een duurzame industrie zijn te realiseren.

‘En dat kan ook prima’, zegt dr. Esther Zondervan, die zich binnen TNO bezighoudt met circulaire plastics en recycling. ‘Voorwaarde is wel dat de grote chemieconcerns gaan samenwerken met partijen die tot nu toe buiten hun horizon opereerden, maar wel nodig zijn om grote, vernieuwende stappen te zetten. Als TNO reiken we hen daarbij de helpende hand in de vorm van TNO Green Prints, concrete oplossingen om met partners in je waardeketen sneller te verduurzamen. Want hier komen technologie, gedrag, circulariteit en nieuwe businessmodellen samen. Allemaal onderwerpen waar wij in zijn gespecialiseerd en die we in samenhang oppakken om transities te begeleiden.’

Daarvoor ontwikkelen we ook systeemmodellen waarmee we toekomst scenario’s schetsen zoals bijvoorbeeld ons Plastics Recycling Impact Scenario model. Hiermee heeft TNO aangetoond dat Nederland in een ideale situatie 87% circulair kan zijn in 2050.

Volgens Esther Zondervan begint het besef de laatste tijd door te dringen dat solistisch optreden achterhaald is en het tijd is voor een compleet nieuwe aanpak. Dat is voor veel partijen wennen, maar geeft ook een mooi toekomstperspectief voor de eigen onderneming, de regio, de samenleving als geheel. Want de weg naar circulariteit en minder CO2-uitstoot mag moeizaam lijken, maar biedt tegelijkertijd op veel fronten nieuwe kansen. Het gaat er uiteindelijk om de keten te sluiten voor veel gebruikte materialen, zoals plastics, en hierdoor het gebruik en onze afhankelijkheid van olie te minimaliseren. Oftewel: hergebruik tot in het oneindige.

‘Dat is ook de reden dat bedrijfstakken die elkaar tot nu toe niet kenden de handen ineen moeten slaan. Plastics zitten namelijk vrijwel overal in. Het gaat om levensmiddelenproducenten en hun verpakkingen, om de auto-industrie en hun toeleveranciers, bouw, elektronica en ga zo maar door. Het is niet alleen de bedoeling dat ze fossiele grondstoffen vervangen door duurzame, maar ook ervoor zorgen dat wat ze produceren hoogwaardig te recyclen is. Daar komen de sorteerders en afvalverwerkers weer in beeld. Zoals gezegd: alleen samenwerking in ketens en over sectoren heen heeft kans van slagen’, zegt Esther. Daarbij moet natuurlijk ook hergebruik van plastics gestimuleerd worden.

Ze is de eerste om te erkennen dat het hier om een zeer complex vraagstuk gaat waarvoor veel verschillende oplossingen nodig zijn. Er komen majeure veranderingen aan voor het hele ecosysteem. Het betekent ook een nieuwe aanpak in beleid en regelgeving, gedragsverandering bij producent en consument, het anders ontwerpen van producten, het herinrichten van logistieke processen.

‘Alles grijpt in elkaar en veel vragen zijn nog onbeantwoord. Hoe gaan we de recycling toekomstbestendig organiseren? Regionaal of centraal, voor welke productstromen, hoe ziet het verdienmodel er voor verschillende partijen uit, hoe geven we de inzameling, sortering, scheiding en hergebruik van afval vorm? Hoe zorgen we voor minimale verliezen in de keten? We zijn er niet met de ontwikkeling van mooie technologieën alleen.’

TNO beschouwt de hele keten en hoe je die optimaal kunt inrichten. We onderzoeken het effect van processen en producten op het milieu in samenhang met de sociale en economische impact. Vervolgens bepalen we welke stappen nodig zijn. Daarnaast ontwikkelt TNO technologieën voor chemische recycling van plastics en processen voor een duurzamer ontwerp van materialen om circulariteit sneller dichterbij te brengen. Deze nieuwe technologieën zijn complementair aan de huidige mechanische recyclingtechnologieën.

Ook moet het aantal typen plastics drastisch omlaag zodat verderop in de keten het sorteren en recyclen eenvoudiger wordt. De overgebleven soorten moeten zo zijn ontworpen dat ze altijd aantoonbaar hoogwaardig recyclebaar zijn. En voor de huidige generaties moeten nieuwe technologieën ervoor zorgen dat er veel meer stoffen uit producten zijn terug te winnen dan nu.

‘We zijn al vrij ver met nieuwe recyclingtechnologieën, zoals thermisch kraken met de Milena-Olga-methode die we samen met partners hebben ontwikkeld. Daarmee kunnen we plastics, die nu nog niet kunnen worden gerecycled, op een efficiënte manier recyclen. Met deze technologie worden de plastics kapot gemaakt en teruggebracht tot de bouwstenen, waarvan we weer nieuwe plastics maken. Binnen een paar jaar willen we dit op demoschaal in ons land kunnen toepassen waarna we kunnen opschalen tot industriële schaal. Zo zouden we 250 kiloton nafta uit olie in 2030 kunnen voorkomen en 750 kiloton in 2040.’

Dat brengt haar op een actueel vraagstuk: microplastics. Veel in het nieuws, maar er is nog heel weinig kennis van waar ze precies vandaan komen, hoe ze zijn gevormd en wat de risico’s zijn voor mens en natuur. De aandacht is hier vooral gericht op verpakkingen, banden en textiel.

Esther: ’Door onderzoek willen we de microplastics nauwkeurig karakteriseren om de risico’s in kaart te brengen en het ontstaan ervan tegen te gaan. Uiteindelijk willen we zo een samenleving realiseren die honderd procent circulair is.’

Bij het onderzoek naar circulariteit en recycling werkt TNO samen met gerenommeerde industriële- en kennispartners in binnen- en buitenland. Een recent voorbeeld is het Europese project SYSCHEMIQ, met Brightlands Chemelot Campus, SABIC, de Universiteit Maastricht en zo’n twintig andere partners om de systeemtransitie naar een circulaire economie in de regio te versnellen.

Wil je weten hoe TNO kan helpen bij het vinden van de juiste Green Print? Neem contact op met Esther Zondervan.

TNO werkt samen met partners en biedt TNO kennis, innovatie en concrete oplossingen voor bedrijven, overheid en toeleveranciers. Samengevat noemen wij dat TNO Green Prints. Een TNO Green Print is een blauwdruk voor radicale vergroening van je waardeketen in de industriesector. Maatwerk: van rekenmodellen die leiden tot nieuw overheidsbeleid, opschalen van electrolyse, tot een CO2-afvang oplossing voor de chemische industrie. Alle beschikbare kennis, ervaring en innovaties worden in deze TNO Green Prints verwerkt tot een concrete aanpak. Zo kan jij bijdragen aan de versnelling van een schone industrie in 2050.

Het berekenen van de uitstoot van gevaarlijke stoffen en de blootstelling daaraan met betrekking tot de levenscyclus van een product is soms tijdrovend en gecompliceerd. Met de HotSpotScan wordt dit veel eenvoudiger.